Bánh dân gian Nam Bộ qua góc nhìn của tác giả Nhâm Hùng

Ẩm thực là một trong ba nhu cầu lớn của cuộc sống con người, được gọi là "văn hóa đảm bảo đời sống" (Life- Substaingng Culture). Con người cần ăn uống để duy trì sự sống. Nhưng khi ẩm thực đã vượt lên trên ý nghĩa thuần túy của nó thì ẩm thực lại trở thành nghệ thuật ẩn chứa những đặc trưng văn hóa của các dân tộc.

Nhắc đến ẩm thực Tây Nam Bộ, người ta nhớ ngày đến những món bánh dân dã, dễ làm và quen thuộc. Đặc biệt, kho tàng bánh dân gian Nam Bộ phong phú vô cùng từ màu sắc, hình dáng đến hương vị. Bánh dân gian Nam Bộ có hai chức năng chính: cúng tổ tiên ông bà và để đáp ứng nhu cầu "ăn ngon" khi cuộc sống đã qua giai đoạn bươn chải chỉ để "ăn no", tập tục "trước cúng sau ăn" cũng là xuất phát từ văn minh lúa nước. Qua thời gian, Bánh dân gian Nam Bộ đã ăn sâu vào đời sống của người dân qua lời ca, tiếng hát, ca dao, tục ngữ, câu hò, điệu hát, lời rao,... đây là cơ sở quan trọng minh chứng bánh dân gian Nam Bộ là một nét văn hóa ẩm thực đặc trưng trên vùng đất phương Nam của Tổ quốc.

Công trình "Tìm hiểu bánh dân gian Nam Bộ" do tác giả Nhâm Hùng biên soạn, được Nhà Xuất bản Đại học Cần Thơ phát hành năm 2016 đã ra đời với mục đích giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về cội nguồn của những chiếc bánh dân gian trên vùng đất Nam Bộ. Tác giả đã phác thảo nên bức tranh về quá trình hình thành, bài viết.

Phần 1: Cội nguồn bánh quê qua các bài viết: Buổi đầu những chiếc bánh quê trên vùng đất mới; nghề làm bánh hình thành và phát triển; tính văn hóa trong kỹ thuật chế biến; mấy nét về văn hóa ăn bánh; bánh dân gian Nam Bộ trong văn học nghệ thuật; thú vị những tên bánh.

Phần 2 có nội dung là Hấp dẫn bánh chợ. Qua các bài viết như Bánh quê ra chợ, Lao đao cạnh tranh, Những biến tấu, làm mới để bánh ngon hơn, đi xa hơn, tác giả muốn ghi nhận giai đoạn người dân Nam Bộ đã đưa bánh quê ra chợ, đây là bước chuyển dịch có ý nghĩa quyết định cho sự tồn tại, phát triển của bánh dân gian Nam Bộ.

Phần 3: Bảo tồn và phát huy. Trong phần này tác giả có những bài viết như "Đặc điểm 30 loại bánh dân gian Nam Bộ truyền thống, "Điểm qua 20 loại chè - xôi - kẹo - mứt", Bánh dân gian Nam Bộ tại thủ đô Hà Nội, Nuối tiếc những nét văn hóa bánh đã và đang mất dầ, Bảo tồn và phát triển bánh dân gian Nam Bộ, Thấy gì qua những Đêm hội, Lễ hội bánh dân gian Nam Bộ, Niềm hi vọng tương lai. Bên cạnh giá trị ẩm thực và văn hóa độc đáo, bánh dân gian Nam Bộ còn có vai trò quan trọng trong việc thu hút đầu tư và phát triển du lịch . Thế nên tác giả đã có những đề xuất quan trọng, như cần thiết lập bản đồ nghề bánh dân gian, gắn với tour tuyến du lịch để tạo thêm điểm nhấn. Bên cạnh đó cần chú trọng xây dựng thương hiệu, hài hòa giữa ẩm thực Nam Bộ với xu hướng ẩm thực thế giới. Trong phần viết này đã thể hiện một cách sâu sắc những trăn trở của người viết về với việc bảo tồn và phát triển bánh dân gian Nam Bộ.

Cuốn sách "Tìm hiểu bánh dân gian Nam Bộ" sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm về giá trị của những chiếc bánh dân gian để từ đó tiếp tục bảo tồn, duy trì và phát huy nét văn hóa ẩm thực truyền thống của dân tộc ta. Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.

TRẦM THANH TUẤN