Cuối mùa đi bắt cá đồng

Quê tôi, có những cánh đồng mùa mưa mới ngập nước và là điều kiện cho những đàn cá đồng thay nhau sinh sản. Vào mùa mưa, nguồn thưc ăn ở những cánh đồng rất phong phú nên cá rất mau lớn và mập ú. Để cải thiện bữa ăn trong những lúc khó khăn, người dân quê tôi thường đi câu, giăng lưới hoặc đi soi… với vô số loại cá đồng, người dân quê tôi luôn cá những bữa ăn tương đối dinh dưỡng, đủ các món: cá rô, cá trê nướng chấm mắm gừng; cá lóc nướng trui; cá chạch chiên hoặc kho nghệ; cá lòng tong kho lạt với lá gừng non…

Đến cuối mùa, người dân quê tôi được thiên nhiên ưu đãi và ban tặng, với những con cá đồng mập mạp. Đó là mùa trời - đất rước cá về nguồn. Mùa rước cá đồng về nguồn, bắt đầu từ cuối tháng 9 đến giữa tháng 10 âm lịch. Những cơn mưa đêm thay nhau trút nước, kéo dài tầm tã hàng mấy tiếng đồng hồ. Bằng cảm nhận của bản năng sinh tồn, cá đồng biết đó là những cơn mưa cuối mùa nên chúng sẽ  di cư tìm nơi trú ẩn hoặc về nguồn (nơi ở của chúng đầu mùa mưa, trước khi di cư đến ruộng đồng mới). Nắm được tập quán đó, người dân quê tôi đào những cái hầm nơi có dòng nước chảy qua giữa các thửa ruộng để bắt cá.

Cái hầm bắt cá thường có hình tròn, đường kính khoảng 30cm và sâu khoảng 40cm hoặc 50cm. Xung quanh miệng hầm dùng bùn nhão thoa đều cho láng, để cá lọt vào hầm dễ và thoát ra thì khó. Nếu nhà nào có vài ba cái lu nhỏ, đem làm hầm vào mùa cá rút thì… tuyệt cú mèo!

Thời gian “điều nghiêng” và làm hầm thường diễn ra ban ngày. Còn thời gian canh hầm tùy theo tình hình thực tế. Có đêm, mưa lớn quá phải đi tát nước trong hầm ra. Và khi thấy, thời điểm “chín mùi” là đi thăm hầm. Đặc biệt, lúc khuya cho tới gần sáng thường “trúng mánh”(cá lọt hầm nhiều)!

Đi thăm hầm có rất nhiều cái vui, vui nhất là khi đến gần hầm. Cá lọt hầm nhiều, chúng giãy giụa nghe thật vui tai. Tuy nhiên, không phải cái hầm nào cũng có cá đầy ắp. Có những cái hầm không trúng hướng đi của cá thì chẳng có con cá nào.

Đào hầm bắt cá cuối mùa thời gian không kéo dài, chỉ non một tháng là cùng. Dù vậy, mỗi năm tới mùa đào hầm bắt cá người dân quê tôi ai cũng rộn ràng, náo nức…

TRẦN NHẬT HẠ