Mùi dầu dừa dăng dắc

Vài tháng đôi lần, bà Nội hay bắt mấy đứa cháu ra giếng hộc đằng chéo mái hiên để tắm rửa kỳ cọ. Mà Nội kỳ ghê, làm như tụi cháu ở dơ lắm vậy!? Chỉ có hòm đóng nhiều lớp chứ mấy! Và việc lo cho tụi cháu hàng tháng là tắm rửa kỳ hòm cho sạch sẽ, mát mẻ, hổng có ghẻ. Có khi, lớp lớp dơ đóng dày, Nội phải lấy miếng vải nhúng dầu lửa mà kỳ cho bong tróc. Úi trời đất ơi! Nội ơi…đau quá hà! Từ từ thôi Nội. Nội kỳ vài ba cái rồi Nội cho con nghỉ xả hơi chút. Đỏ hết rồi nè.

Những lúc mấy đứa cháu la ỏm tỏi vậy là Nội cươi cười, ai biểu tụi bây ở dơ… mỗi lần tắm rửa không biết kỳ cọ cho hết bụi cát, chỉ lấy ca múc nước xối ào ào rồi chạy… Chưa hết đâu, tắm rửa kỳ hòm vừa xong thì nằm ra chiếu đó, Nội móc cứt ráy, cắt móng tay móng chân. Nghĩ sao, móng tay móng chân dính cát đất sình bùn, Nội cắt cẩn thận rồi móc hết đất đóng mấy kẽ!

Mùi mồ hôi của Nội ướt đẫm chiếc áo bà ba, không chỉ ở những lần quần quật với mấy đứa cháu. Năm ba bệnh, má dẫn lên thị xã trị bệnh. Việc trong việc ngoài, Nội cáng đáng mình ên. Sáng sớm nách một sịa bánh bò tréo quẩy của cô hai làm bỏ mối, dượng hai đạp xe đạp lên giao từ lúc tờ mờ. Bán xong, về đến, Nội í ới gọi lũ cháu ôm lưới rảo mấy đìa, ao, nhất là gần chòm mả, để kéo lưới. Tép rong, lòng tong, cá sặc đủ phần ơ kho quẹt. Cơm nước trưa ăn đồng chia đủ, phần dành cho mỗi đứa, Nội chỉ cạo lớp dính ơ mằn mặn trộn vào cơm chan nước mưa lùa qua bữa. Chiều về, thấy cháu hai, cháu ba trong bốn đứa cháu rị mọ xách nước lưng lưng thùng tưới hoa, tưới rau cũng tội nên Nội biểu để đó Nội làm.

Áo bà ba của Nội thường sẫm màu là vậy.

Mỗi lần chơi tung cước dưới gốc dừa cùng chúng bạn, hay đu đòng đeo tàu dừa lướt đìa, con nhớ Nội khôn kể. Nhớ mãi mùi cứt chuột của chảo dầu dừa dăng dắc Nội nấu. Tận tay Nội kéo lê cây tre trên đầu có cù nghéo gắn lưỡi hái. Chọn dừa khô thật vừa ý rồi móc. Nổi lần lần gân xanh mà tay Nội thiệt khỏe, móc dừa thoăn thoắt nhanh choắt. Mấy đứa cháu mới dòm lên dòm xuống, quay qua quay lại là dừa rớt tùm xuống ao hoặc đánh đụp xuống đất. Nội bẻ một lượt đặng làm mứt dừa luôn thể. Mấy trái làm mứt dừa Nội để một bên, làm đem biếu bà con láng giềng. Mấy trái còn lại, Nội lột vỏ từng trái dừa khô, bổ đôi và nạo lấy cơm dừa.

(Ảnh minh họa)

Bàn nạo nạo dừa mọi khi ngon lành, ngọt xớt, đôi lúc cũng bày đặt giở chứng. Mới nạo được vài đường răng đã xục xịch. Ăn nhằm gì với Nội! Đã vậy, Nội dùng dao hoặc muỗng cứng thay thế để nạo, rồi cắt thịt cơm dừa thành miếng nhỏ. Cho vô ít nước sạch, nhào đều, đến khi tạo được hỗn hợp sệt và nhuyễn mịn. Dùng miếng vải mùng trắng sạch, Nội vắt lấy vắt để một hồi, có khi, thêm ít nước nếu quá kẹo sệt. Nước cốt yên vị trong chảo rồi.

Tới công đoạn mà con với mấy đứa em háo hức nhứt rồi nghen Nội. Đó là lúc bắc chảo thắng dầu dừa, nấu với lửa nhỏ, khuấy đều tay. Mỏi lắm hông Nội? Mà không khuấy đều tay là không được vì cái lắng xuống đáy chảo bám riết dính vô sẽ khét, nước dầu dừa sẽ bị ảnh hưởng. Đến khi nước cốt sôi và bắt đầu bay hơi, cái mùi dăng dắc dầu dừa choáng hết lỗ mũi con, hít hà, mùi dăng dắc trùm lấy không gian nếp lá nhà sau, ngấm từng nuột lạt, tỏa cùng làn khói ra ô cửa sổ. Lửa nhỏ nhỏ nhẹ nhẹ đến khi dầu dừa trở nên trong suốt vàng quánh. Thứ nhứt là khi lớp cặn ngả màu nâu cánh gián bốc mùi dăng dắc đậm đặc khen khét, lắng lọc hết nước dầu dừa thắng đi rồi, thể nào Nội cũng cạo cứt dừa vừa thắng ra cho ăn. Mùi dăng dắc của cứt dừa ngầy ngậy trong miệng ngon nhứt xứ ba xuyên chứ hổng chơi!

Chiều chiều, lấy xà bông bột giặt đồ làm dầu gội, từng gàu nước con múc từ cái khạp sau nhà bên giàn nước xối cho Nội gội đầu. Tóc Nội bạc nhiều rồi há Nội? Tổ cha mày… thì Nội già, tóc bạc chứ sao? Xối nước xả xà bông, Nội lấy khăn rằn lau khô, xõa tóc, lấy dầu dừa thắng hồi đẫn trưa thoa dưỡng. Mùi dăng dắc lan cả ngôi nhà, đậu trên tóc bà Nội màu dầu dừa bóng loáng.

NGUYỄN ĐINH VĂN HIẾU