វត្តកញ្ចោងកំពង់លាវ

ទីវកឹងជាស្រុកមួយដែលមានប្រជាជនរស់នៅកុះករ។  បរិស្ថានស្អាតស្អំទិដ្ឋភាពល្អស្រស់បំព្រង។  ពីទីក្រុងត្រាវិញយើងធ្វើដំណើរមកស្រុកទីវកឹងប្រវែង ប្រមាណ២៥គីឡូម៉ែត្រ។  ចេញផុតពីក្រុមហ៊ុនស្បែកជើង(ម៉ីផុង)នឹងចូលដល់ផ្លូវក្រវាត់ឆ្ពោះទៅកាន់ទីប្រជុំជនទីវកឹង។  ពេលរាត្រីចូលមកដល់ម្ដុំផ្លូវក្រវាត់នេះ  យើងនឹងជួបប្រទះនូវសម្រស់ទិដ្ឋភាពដ៏ស្រស់សោភា។  តាមដងផ្លូវចូលទៅកាន់ទីផ្សារមានភ្លើងពណ៌កាច់ជាកម្រងផ្កាស្រស់បំព្រងគួរចាប់អារម្មណ៍។  បណ្ដារុក្ខជាតិដែលគេដាំជាជួរតាមដងផ្លូវភ្លោះមានតុបតែងក្បូរក្បាច់រចនាលម្អទៅដោយអំពូលភ្លើងអគ្គិសនីគ្រប់ពណ៌ខៀវលឿងក្រហមលេចព្រោងព្រាត។  ជាពិសេសនៅត្រង់វង់មូលក៏បានស្ថាបនាក្បូរក្បាច់ជាហូរហែរល្អឯក។  យើងគយគន់ពីចម្ងាយហាក់ដូចជាទីក្រុងមួយដ៏ចម្លែកល្អស្អាតនៅឯជនបទថ្មីយ៉ាងត្រចះត្រចង់។

          រីឯនាមស្រុកឬនាមវត្តនីមួយៗនៅស្រុកទីវកឹនសុទ្ធតែបានដាក់ដោយផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងមនុស្ស  សត្វ  រុក្ខជាតិ  ធម្មជាតិឬវត្ថុអ្វីមួយដែលលេចធ្លោនៅតំបន់នោះ។  បើជាឈ្មោះមនុស្សវិញគឺអ្នកនោះជាអ្នកមានស្នាដៃដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ក្នុងការកសាងវត្តអារាមឬស្រុកភូមិនានា។ 

បើយើងយកចិត្តទុកដាក់សង្កេតពិនិត្យមើលស្រុកភូមិមួយចំនួនក្នុងខេត្តត្រាវិញមានឈ្មោះពាក់ព័ន្ធនឹងកំពង់។  ពាក្យ៖  «កំពង់»  មានន័យថា  ទី​កន្លែង​នៅ​មាត់​ទឹក​ដែល​ជនានុជន​ចុះ​ឡើង​ឬ​ចត​ទូក​ជាដើម។  ស្រុកភូមិដែលហៅតាមឈ្មោះខ្មែរទូទាំងខេត្តត្រាវិញគឺមានទីឋានជាច្រើនដែលផ្សារភ្ជាប់នឹងពាក្យ «កំពង់» ដូចជា៖  កំពង់(វត្តកំពង់  ព្រែកកំពង់  ផ្សារកំពង់)  កំពង់ក្សាន្ត  កំពង់ទេពី...នៅទីក្រុងត្រាវិញ។  កំពង់ជ្រៃ  កំពង់ទូក  កំពង់ធំ  កំពង់ថ្មទ័ព  កំពង់តាខា...នៅស្រុកចូវថាញ់។  កំពង់នាវា ​កំពង់ទទឹង...នៅស្រុកកូវង៉ាង។  កំពង់សាលាកំពង់ក្ដី  កំពង់លួង...នៅស្រុកថ្កូវ។  កំពង់ស្ពាន  នៅស្រុកកូវកែ។  កំពង់ដូង  កំពង់ស្រា  កំពង់លាវ...នៅស្រុកទីវកឹន។ល។

          បើយើងធ្វើដំណើរឆ្លងផុតវង់មូល  រួចឆ្លងផុតស្ពាន  កាត់ទទឹងមន្ទីរពេទ្យស្រុកទីវកឹនយើងនឹងជួបប្រទះវត្តមួយនៅខាងស្ដាំដៃមានឈ្មោះថា  វត្តកញ្ចោងកំពង់លាវ។  អ្នកស្រុកមួយចំនួនតែងមានការងឿងឆ្ងល់ថា  ប្រហែលជាពីដើមមានជនជាតិលាវធ្វើដំណើរមកដល់ភូមិសាស្រ្តស្រុកទីវកឹននេះដែរឬក៏អីបានជាជាប់ឈ្មោះថាវត្ត  កញ្ចោងកំពង់លាវ​ដូច្នេះ?  ប្រហែលជាមិនពិតដូចជាអ្នកស្រុកមួយចំនួនងឿងឆ្ងល់នោះទេ។ 

          តាមលោកគ្រូថាច់វ៉ាន់ឡា  ជាគណៈកម្មការវត្ត គាត់បានអោយដឹងថា៖«វត្តកញ្ចោងកំពង់លាវ  ពីដើមឡើយស្ថិតនៅខាងលិចចម្ងាយប្រមាណ៥០០ម៉ែត្រនៃវត្តសព្វថ្ងៃ។  ពុំនោះសោត  វត្តនេះមានឈ្មោះថា  វត្តកញ្ចោងភ្នៀត។  ក្រោយមក  មានតាញោមវត្តម្នាក់ឈ្មោះ លាវ ជាគណៈកម្មការវត្តនេះ។  គាត់បានប្រគេនដីចំនួន៤០កុងសម្រាប់សាងសង់វត្តកំពង់លាវសព្វថ្ងៃ។  មិនតែប៉ុណ្ណោះ  តាលាវបានដឹកនាំអ្នកស្រុកនៅទីនេះអោយជីកកំពង់មួយសម្រាប់ការងាយស្រួលដល់ទូក  នាវាដឹកជញ្ជូននូវសម្ភារៈសាងសង់ដូច  ឥដ្ឋ  ថ្ម  ក្រួស  ខ្សាច់ ដែក ឈើ ដើម្បីយកមកស្ថាបនាវត្ត។  ដូច្នេះវត្តកញ្ចោងភ្នៀតនោះក៏ត្រូវបានរុះរើពីទីកន្លែងចាស់យកមកកសាងនៅទីតាំងកន្លែងថ្មីនៃដីរបស់តាញោមវត្តឈ្មោះលាវ»។

​ដោយយកឈ្មោះ «កំពង់» គួបផ្សំនឹង «តាលាវ» បានឈ្មោះថ្មីមួយថា៖  «កំពង់តាលាវ» ​ប៉ុន្តែដល់អ្នកស្រុកយើងនិយមហៅទំយើកាត់ពាក្យយូរៗទៅជាឈ្មោះ ​«កំពង់លាវ»​ បាត់ពាក្យ តា។  ដូច្នេះវត្ត  កញ្ចោងកំពង់លាវបានកកើតនៅគ.ស១៥៥៦។ បច្ចុប្បន្ន  វត្តកញ្ចោងកំពង់លាវមានពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្តជាង១.០០០គ្រួសារ។  រាល់ឆ្នាំ  ព្រះតេជគុណជាព្រះចៅអធិការ  ព្រមទាំងគណៈកម្មការវត្ត បានឯកភាពគ្នាបន្តការកសាងកុដិ  សាលាជាហូរហែសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅរក្សាសីលទាន  ភាវនាធម៌អាថ៌តាមលំអានព្រះពុទ្ធសាសនា។​  ជាពិសេសដើម្បីអភិរក្សនូវកេរ្តិ៍មត៌កវប្បធម៌ប្រពៃណីជនជាតិខ្មែរអោយគង់វង្ស។  រៀងរាល់ឆ្នាំវត្តបានរៀបចំបើកសាលាបង្ហាត់បង្រៀនអក្សរសាស្រ្ត។  មានថ្នាក់ពុទ្ធិកសិក្សា  បឋមភូមិឆ្នាំទី១ឆ្នាំទី២និងទុតិយាភូមិឆ្នាំទី២ផងដែរ។

នារដូវវិស្សមកាល  វត្តនៅទាំងបានបើកថ្នាក់បង្ហាត់បង្រៀនភាសាខ្មែររយៈពេល២ខែយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនដើម្បីកុមារាកុមារីបានឈប់សម្រាកខាងសាលាសកលចូលមកកាន់សាលាវត្តសិក្សារៀនសូត្រ។  ទី១គឺដើម្បីលុបបំបាត់នូវអនក្ខរកម្មគ្រោះមិនចេះអក្សរ។  ទី២គឺដើម្បីរំលឹកឡើងវិញនិងពង្រឹងនូវចំណេះដឹងចាស់។

ទី៣គឺដើម្បីបន្តការសិក្សាចំណេះដឹងថ្មីខាងមុខវិជ្ជាភាសាខ្មែរទៀតផង៕ថាច់ដើយ